PROTE-fos - kompleksowa usługa rekultywacji jezior

 

Rekultywacja Jezior: Przywracanie Naturalnej Harmonii i Zdrowia Ekosystemów Wodnych

Rekultywacja jezior to proces niezwykle istotny dla przywracania naturalnej równowagi i zdrowia ekosystemów wodnych. Jeziora, będące ważnymi zbiornikami wodnymi, są narażone na różnego rodzaju degradację związaną z zanieczyszczeniem, eutrofizacją, czy też utratą bioróżnorodności. W odpowiedzi na te wyzwania, proces rekultywacji jezior stanowi kluczową strategię przywracania ich naturalnego piękna i funkcjonalności.

Rekultywacja jezior, która doświadcza m.in. wysokiej trofii i zakwitów sinicowych to jedna z usług oferowanych przez firmę PROTE.

Trzon usługi stanowi chemiczne blokowanie fosforu bezpośrednio w osadach dennych jeziora (zbiornika) podczas kontrolowanego i sztucznie wywołanego wzburzenia tych osadów (zjawisko resuspensji). Dodatkowo chemiczne blokowanie fosforu jest wspierane przez indywidualnie dobierane metody dodatkowe tj. zatapianie słomy jęczmiennej, sadzenie makrofitów i makroglonów, regulacja obsady gatunkowej ryb, bagrowanie wydzielonych fragmentów dna itp.

 

Jako jedyni w Polsce przeprowadziliśmy kompleksowy projekt rekultywacji dwóch jezior gnieźnieńskich (J. Jelonek i J. Winiary), który to był finansowany z programu Life+ (instrumentu finansowego Unii Europejskiej wspierającego innowacyjne przedsięwzięcia).

Źródło problemu

Wiele czystych niegdyś jezior posiada obecnie niewielkie walory estetyczne, rekreacyjne i użytkowe, a rosnące stale zapotrzebowanie na wodę skłania do traktowania zbiornika jako potencjalnego źródła wody pitnej. Najczęstszy końcowy efekt degradacji jezior – zakwity sinicowe - stają się coraz istotniejszym problemem medycznym, choć do niedawna stanowiły jedynie mankament estetyczny. Dominujące w zdegradowanych zbiornikach sinice produkują groźne dla zdrowia toksyny.

Rekultywacja jezior jest dziedziną, w której obiektem zabiegów jest ekosystem, a głównym celem jest uzdrowienie sytuacji ekologicznej. Polega na zatrzymaniu lub cofnięciu postępujących procesów wzrostu żyzności zbiorników. Wymiernym efektem skutecznych zabiegów rekultywacyjnych jest zlikwidowanie zakwitów sinicowych, a co za tym idzie poprawa jakości wody (m.in. wzrost przezroczystości).
Przykłady toksycznego oddziaływania sinic i ich toksyn na ludzi oraz zwierzęta, odnotowane w literaturze światowej.

Przeprowadzona analiza sytuacji blisko 1250 jezior i zbiorników w Polsce wykazała, że około 30% z nich to zbiorniki zdegradowane, wymagające działań naprawczych, w tym rekultywacyjnych. Kolejne około 30% to akweny zagrożone degradacją. (Źródło: Soszka, H. 2010. Założenia projektu dotyczącego ograniczeń w korzystaniu z wód jezior i użytkowaniu ich zlewni. Mat. konf. "Ochrona i rekultywacja jezior", Toruń, 2010.)

Dlaczego rekultywacja?

Postępujący szybko proces wzrostu żyzności (eutrofizacji) jezior jest skutkiem nasilającego się wpływu antropogenicznego. Zwiększenie ilości biogenów w zbiorniku, będące konsekwencją bezpośredniego dopływu zanieczyszczeń (ścieków komunalnych i przemysłowych), intensywnego nawożenia pól wokół zbiornika, zwiększenia erozji w zlewni, wpływu ptactwa wodnego (ekskrementy, dokarmianie) i zbyt "intensywnej" działalności wędkarzy (używania nadmiernych ilości firmowych zanęt bogatych w fosfor) jest przyczyną niekorzystnych zmian zachodzących w jeziorze, przejawiających się między innymi:

• masowym rozwojem glonów, zwłaszcza sinic (zakwity),
• pogorszeniem warunków świetlnych,
• stopniowym zanikiem roślinności makrofitowej, zasiedlającej dno zbiorników,
• zubożeniem gatunkowym fauny i flory,
• wyczerpywaniem zasobów tlenu w warstwach przydennych.

Schemat przedstawia możliwość odwrócenia ww. negatywnych zjawisk zachodzących w przeżyźnionych jeziorach poprzez zastosowanie metody PROTE-fos.

Jako jedyni w Polsce i na świecie, proponujemy kompleksowe podejście do metody rekultywacji zbiorników wodnych. Zastosowanie odpowiednich metod i ich proporcji jest ściśle skorelowane z wnioskami z badań stanu wyjściowego wody. Wspólnie z prof. Ryszardem Wiśniewskim, który prowadzi nadzór naukowy nad całym procesem, opracowaliśmy powyższy schemat współpracy w celu osiągnięcia efektu ekologicznego. Niezależnie przed właściwym rozpoczęciem prac rekultywacyjnych, niezbędne jest właściwe rozpoznanie uregulowanie zlewni, w którym możemy udzielić pomocy.

Decydując się na wybór metody rekultywacji, należy wziąć pod uwagę następujące elementy: stopień jej ingerencji w system ekologiczny danego zbiornika, następnie czas potrzebny na przeprowadzenie prac, a przede wszystkim trwałość oczekiwanych efektów, jakie może przynieść zastosowana metoda. Kluczowym jest, kompleksowe podejście do procesu, czyli rekultywacja zbiornika z zastosowaniem metod ją wspomagających. Zastosowanie bowiem, tylko jednego rodzaju działań, sprowadza się zwykle do usunięcia, bądź czasowego osłabienia pojedynczego elementu z grupy niekorzystnych zjawisk występujących w eutroficznym zbiorniku, a nie do przywrócenia równowagi biologicznej w całym ekosystemie, co powinno być głównym celem działań rekultywacyjnych.

Wiodącą metodą rekultywacji proponowaną przez naszą firmę, jest innowacyjna w skali świata metoda PROTE-fos, polegająca na blokowaniu (inaktywacji) fosforu bezpośrednio w osadach dennych, przy użyciu odpowiednich substancji chemicznych (koagulantów), prowadząca w konsekwencji do zmniejszenia ilości fosforu w toni wodnej dostępnego np. dla sinic, czy glonów fitoplanktonowych mogących generować zakwity.
Technologia PROTE-fos jest zmodyfikowaną metodą Riplox [Ripl, 1976]. Podobieństwo między metodami polega na tym, że w obydwu przypadkach równocześnie podaje się powietrze i koagulant do osadów dennych zbiornika wodnego. Innowacyjna zaś modyfikacja w naszej metodzie polega na wywołaniu intensywnej, lecz kontrolowanej resuspensji osadów i aplikowaniu koagulantu bezpośrednio do osadów dennych.
Autorem metody PROTE-fos jest prof. Ryszard Wiśniewski z Zakładu Hydrobiologii UKW w Bydgoszczy, który pełni również nadzór naukowy nad realizacją naszych projektów rekultywacji zbiorników wodnych.

W proponowanej przez nas metodzie PROTE-fos bardzo ważne jest miejsce dozowania, jak i wywoływanie sztucznej resuspensji osadów dennych. Tego rodzaju działania pozwalają dozowanej substancji chemicznej wniknąć w zewnętrzną warstwę osadów – tę najbardziej aktywną w procesie zasilania wewnętrznego, a więc uczestniczącą w obiegu biogenów, w tym fosforu, między osadem a wodą.
Zabieg podawania związków chemicznych, bezpośrednio do osadów dennych, oprócz związania fosforu występującego już w osadach pozwala na poprawienie ich kondycji. Oznacza to, iż osady mogą odzyskać lub poprawić swoją zdolność magazynowania fosforu, a tym samym doprowadzić także do spadku jego stężenia w toni wodnej i kontrolować stężenie tego pierwiastka w dłuższym okresie.
Nasza metoda zatem wpływa na dynamikę obiegu fosforu w zbiorniku. Inaktywacja fosforu bezpośrednio w osadach dennych możliwa jest dzięki skonstruowanej przez naszą firmę dwu-modułowej jednostki pływającej – PROTEUS – jedynego takiego w skali świata.

Jezioro jest bardzo złożonym systemem wielu sieciowo przebiegających zależności pomiędzy elementami nieożywionymi i biotycznymi tworzącymi ekosystem, dlatego też wykonywanie zabiegów rekultywacji jezior wymaga wysokiej wiedzy specjalistycznej z zakresu funkcjonowania jezior. PROTE oprócz posiadania opatentowanej metody oraz specjalistycznej jednostki pływającej do wykonywania rekultywacji jezior posiada przede wszystkim wykwalifikowaną kadrę, którą tworzą między innymi inżynierowie, czy profesor akademicki specjalizujący się w limnologii (nauka o jeziorach).

Specjalistyczna jednostka pływająca o nazwie PROTEUS, służąca do przeprowadzenia zabiegu dozowania substancji chemicznych do osadów dennych, to innowacyjne urządzenie, które składa się z dwóch modułów – nawodnego oraz podwodnego. PROTEUS jest jedynym dostępnym, w skali świata, opatentowanym urządzeniem pozwalającym na precyzyjne dawkowanie substancji bezpośrednio do osadów dennych przy jednoczesnej kontrolowanej resuspensji osadów.
Moduł nawodny odpowiada za przemieszczanie całego zespołu oraz precyzyjną kontrolę pracy modułu podwodnego. Natomiast moduł podwodny odpowiada za wywołanie kontrolowanej resuspensji osadów w swojej zamkniętej przestrzeni, ich natlenienie i podanie bezpośrednio do nich substancji blokującej fosfor w osadach dennych.
PROTEUS został zarejestrowany przez Urząd Żeglugi Śródlądowej i jednocześnie przeszedł pozytywną ocenę Państwowej Inspekcji Pracy.

• Przyznanie Godła Promocyjnego TERAZ POLSKA za kompleksową usługę rekultywacji jezior z wykorzystaniem innowacyjnej metody PROTE-fos w 2011 r.
• Złoty Medal MTP POLEKO w 2010 r. w kategorii Transfer wyników badań naukowych do praktyki gospodarczej za PROTE-fos.
• Wyróżnienie Targów TIWS w Kielcach w 2011 r.
  
• Wyróżnienie EKOLAURY Polskiej Izby Ekologii w kategorii Gospodarka wodno-ściekowa.
  
• Laureat II Konkursu GreenEvo - Akcelerator Zielonych Technologii.
  
• Certyfikat Ministerstwa Środowiska GreenEvo - Akcelerator Zielonych Technologii. Firma PROTE została zakwalifikowana do projektu kompleksowego rozwoju GreenEvo - Akcelerator Zielonych Technologii
  
  
  
  
  
• Laureat konkursu Panteon Polskiej Ekologii w 2010r. w kategorii Projekt za Kompleksową rekultywację zbiorników wodnych z wykorzystaniem innowacyjnej metody inaktywacji fosforu bezpośrednio w osadach dennych. przyznanie patentu na PROTE-fos technologię rekultywacji jezior oraz urządzenie PROTEUS do jej wykonania przez Urząd Patentowy.

ASYSTENT DS. OCHRONY ŚRODOWISKA

GUSTAW Gazda-Szypulski

kom. +48 882 788 715
g.gazda-szypulski@prote.pl

---

ASYSTENTKA DS. OCHRONY ŚRODOWISKA

SYLWIA Golec

kom.+48 660 741 851
s.golec@prote.pl